sam

sam I {{/stl_13}}{{stl_8}}przym. IIIa, sammi {{/stl_8}}{{stl_20}}

{{/stl_20}}{{stl_12}}1. {{/stl_12}}{{stl_7}}'działający, występujący samodzielnie, ulegający samoistnie, bez zewnętrznej przyczyny sprawczej, jakiemuś procesowi, zmianie, przekształceniu': {{/stl_7}}{{stl_10}}Uczeń sam rozwiązał zadanie. Zrób to sam. Dziecko już samo chodzi. Sznurek sam się rozwiązał. {{/stl_10}}{{stl_20}}

{{/stl_20}}{{stl_12}}2. {{/stl_12}}{{stl_7}}'istniejący osobno, oddzielony, pozostawiony bez innych, bez opieki, bez towarzystwa; samotny, odosobniony': {{/stl_7}}{{stl_10}}Dzieci zostały same w domu. Był sam na bezludnej wyspie. Nie lubił być sam. {{/stl_10}}{{stl_20}}

{{/stl_20}}{{stl_12}}3. {{/stl_12}}{{stl_7}}'w odniesieniu do określeń zasięgu przestrzennego lub czasowego czegoś: wskazuje, że określoną granicę zasięgu należy rozumieć dosłownie': {{/stl_7}}{{stl_10}}Suknia do samej ziemi. Bawili się do samego rana. Zatrzymał się pod samymi drzwiami. {{/stl_10}}{{stl_20}}

{{/stl_20}}{{stl_12}}4. {{/stl_12}}{{stl_7}}'wskazuje, że określonej rzeczy, osobie nie towarzyszy nic ponadto; tylko': {{/stl_7}}{{stl_10}}Mówił samą prawdę. W klasie są sami chłopcy. Miał z nim same kłopoty. Zjadł samo mięso, kartofle zostawił. {{/stl_10}}{{stl_20}}

{{/stl_20}}{{stl_12}}5. {{/stl_12}}{{stl_7}}'wskazuje, że coś, wbrew temu, czego można by się spodziewać, stanowi wystarczającą przyczynę czegoś': {{/stl_7}}{{stl_10}}Rozczulał się na samo wspomnienie dziecka. Mdlała na sam widok krwi. Sam zapach działał odstręczająco. {{/stl_10}}{{stl_20}}

{{/stl_20}}{{stl_12}}6. {{/stl_12}}{{stl_7}}'wskazuje, że ktoś, coś zajmuje najwyższą hierarchię wśród tego, co bierze się pod uwagę': {{/stl_7}}{{stl_10}}Poszedł ze skargą do samego dyrektora. Rozmawiał z samym prezydentem. {{/stl_10}}{{stl_20}}

{{/stl_20}}{{stl_12}}7. {{/stl_12}}{{stl_7}}'wskazuje, że ktoś lub coś stanowi wyjątek wśród tego, co bierze się pod uwagę; nawet': {{/stl_7}}{{stl_10}}Zagrał tak, że sam mistrz by się nie powstydził. Sam nauczyciel nie wiedział, jak rozwiązać to zadanie. {{/stl_10}}{{stl_20}}

{{/stl_20}}{{stl_12}}8. {{/stl_12}}{{stl_7}}'łącząc się z formami zaimka {{/stl_7}}{{stl_8}}się {{/stl_8}}{{stl_7}}, niekiedy z innymi zaimkami, podkreśla, że czynność, stan, proces odnosi się do podmiotu zdania': {{/stl_7}}{{stl_10}}Nie wierzył nawet samemu sobie. Zapomniał o samym sobie. Nie miał czasu dla samego siebie. {{/stl_10}}{{stl_20}}

{{/stl_20}}\ {{stl_20}}

{{/stl_20}}sam II {{/stl_13}}{{stl_8}}rz. mnż I, D. -u, Mc. sammie {{/stl_8}}{{stl_7}}'sklep z samoobsługą': {{/stl_7}}{{stl_10}}Sam spożywczy. Robić zakupy w samie. ZOB. być bardziej papieskim niż sam papież; być [zostać] samym [samemu] na świecie; do (samego) grobu; {{/stl_10}}{{stl_8}}{coś} {{/stl_8}}{{stl_7}}mówi samo za siebie; nogi same {{/stl_7}}{{stl_8}}{kogoś} {{/stl_8}}{{stl_7}}niosą; po (sam) grób; samotny [sam] jak kołek (w płocie); sam [samotny] jak palec; spadać – spaść [i syn.] na samo dno; taki sam; w (samą) porę {{/stl_7}}